Stap 1) Inleiding over verantwoord toerisme (45 minuten)

Als inleiding is het belangrijk de leerlingen te herinneren aan het belang van de toeristische sector in de kustgebieden en op de eilanden. Daarna introduceert de trainer het begrip duurzaam toerisme en verantwoord toerisme. De onderstaande definitie kan worden afgedrukt en uitgedeeld aan de leerlingen om een discussie op gang te brengen over de mogelijke impact van toerisme op het kust- en zeemilieu.

●      Duurzaam toerisme

Volgens de UNWTO (United Nation World Tourism Organisation) hebben de duurzaamheidsbeginselen betrekking op de ecologische, economische en sociaal-culturele aspecten van de ontwikkeling van het toerisme, en moet er een passend evenwicht tussen deze drie dimensies worden gevonden om de duurzaamheid op lange termijn te waarborgen.

Duurzaam toerisme moet dus:

1. Optimaal gebruik maken van de ecologische hulpbronnen die een sleutelelement vormen in de ontwikkeling van het toerisme, waarbij essentiële ecologische processen in stand worden gehouden en wordt bijgedragen tot de bescherming van het natuurlijk erfgoed en de biodiversiteit.

2. De sociaal-culturele authenticiteit van de gastgemeenschappen respecteren, hun gebouwd en levend cultureel erfgoed en traditionele waarden in stand houden, en bijdragen tot intercultureel begrip en interculturele verdraagzaamheid.

3. Zorgen voor haalbare economische activiteiten op lange termijn, die alle belanghebbenden eerlijk verdeelde sociaaleconomische voordelen bieden, waaronder stabiele werkgelegenheid en mogelijkheden om een inkomen te verwerven, sociale diensten voor de gastgemeenschappen, en bijdragen tot armoedebestrijding.

●      Verantwoord toerisme

Verantwoord toerisme is elke vorm van toerisme die op een meer verantwoorde manier kan worden geconsumeerd.

"Verantwoord toerisme is toerisme dat:

1. negatieve sociale, economische en milieueffecten minimaliseert
2. meer economische voordelen oplevert voor de lokale bevolking en het welzijn van de gastgemeenschappen verbetert
3. de arbeidsomstandigheden en de toegang tot de sector verbetert
4. de plaatselijke bevolking betrekt bij beslissingen die van invloed zijn op hun leven en hun levenskansen
5. een positieve bijdrage levert aan de bescherming van het natuurlijke en culturele erfgoed, met aandacht voor diversiteit
6. de ervaringen van toeristen veraangenamen door meer betekenisvolle contacten met de plaatselijke bevolking en een beter begrip van plaatselijke culturele, sociale en milieuvraagstukken
7. toegang verschaft aan mensen met een fysieke beperking
8. cultureel gevoelig is, respect tussen toeristen en gastheren aanmoedigt, en plaatselijke trots en vertrouwen opbouwt".

Verklaring van Kaapstad van de Wereldtop over duurzame ontwikkeling, 2002

Om naar de SDG's te verwijzen, kan de trainer eraan herinneren dat:

SDG 14 oproept tot een toerisme dat kan bijdragen "tegen 2030, (aan) het vergroten van de economische voordelen voor kleine eilandstaten in ontwikkeling en de minst ontwikkelde landen" (doel 14.7) en SDG 8 beoogt dat "tegen 2030, beleid wordt bedacht en uitgevoerd ter bevordering van duurzaam toerisme dat jobs creëert en de lokale cultuur en producten promoot" (doel 8.9).

Stap 2) Beoordeling "Groene badplaats" (60 minuten)

De leerlingen wordt vervolgens gevraagd om in groepjes van 3 of 4 personen op het internet een toeristische badplaats te selecteren. Zij zullen speciale aandacht besteden aan badplaatsen die een duurzame en/of verantwoorde aanpak hanteren.

Aan de hand van de informatie op de website van de geselecteerde badplaats (filosofie en algemeen beleid, presentatie van de toeristische bestemming en producten, commentaar van de gebruikers, milieuhandvest, enz.) analyseert elke groep het engagement van de badplaats ten aanzien van verantwoord toerisme.

De vraag die ze moeten beantwoorden is "Hoe kom je erachter of een bedrijf aan greenwashing* doet of aan verantwoord toerisme?" Antwoorden moeten worden verantwoord met relevante informatie en inzichten.

Hun analyse kan worden ondersteund door de volgende vragenlijst:

Over de toeristische infrastructuren:

• Beschikt het bedrijf over een schriftelijk vastgelegde beleid inzake de praktijken ten aanzien van het milieu en de lokale gemeenschappen?
• Beschikt het bedrijf over een systeem om de impact van het bedrijf op het milieu te meten?
• Bedreigen de infrastructuur en de uitrusting van de stranden de mangroven, het koraal, de moerassen en de zeegrasvelden?
• Verstrekt het bedrijf informatie aan toeristen over de plaatselijke cultuur en het milieu?
• Hoe wordt het afvalwater van de hotels behandeld?
• Is er waterrecycling voor het gebruik van regenwater?
• Maakt het bedrijf gebruik van slimme technologieën om het energieverbruik te verminderen?

Over de voorgestelde toeristische activiteiten:

•  Neemt het resort een verantwoordelijke houding aan ten aanzien van de buitenactiviteiten die ze bezoekers aanbieden met betrekking tot het zeeleven?Wordt autorijden op het strand toegestaan?
• Biedt het resort activiteiten aan die schadelijk zijn voor de lokale hulpbronnen (bijv. golfbanen en overconsumptie van water; waterskiën en varen en vervuiling van het zeewater)?
• Worden de bezoekers geïnformeerd over de lokale natuurlijke rijkdommen om een meer verantwoordelijke houding te garanderen (waterschaarste, bedreigde diersoorten, enz.) ?

Over de aangeboden zeevruchten:

• Zijn de zeevruchten die in het resort worden aangeboden afkomstig van de lokale visserij?
• Wordt er verwezen naar het respecteren van de visregels (datum van vangst, grootte, vismethoden) ?

Stap 3) Resultaten delen (20-30 minuten, afhankelijk van het aantal deelnemers en groepen)

De groepen wijzen een of twee sprekers aan om het resort of hotel dat ze hebben geanalyseerd en de resultaten van hun analyse aan de anderen te presenteren, waarbij ze de duurzaamheid en verantwoordelijkheid van het door hen beoordeelde toeristische resort valideren (of niet!). Zij moeten in staat zijn om in ongeveer 5' een duidelijk beeld te geven van hun bevindingen.

Na de presentatie van de verschillende cases stemmen de leerlingen voor hun favoriete (eventuele!) volgende bestemming.

CALL FOR ACTION 1:
Op basis van de nieuwe kennis die de leerlingen tijdens de verschillende evaluaties hebben opgedaan, bereiden de groepen een brochure of een infografiek voor om de eigenaars van badplaatsen/hotels beter te informeren over goede praktijken en verantwoord toerisme.

CALL FOR ACTION 2:

Duurzaam menu
Als de opleiding in een kustgebied plaatsvindt, kan een groep leerlingen ook een menu voorbereiden met zeevruchten en producten die de plaatselijke soorten niet in gevaar brengen en geen inbreuk vormen op de visserijvoorschriften. Ze zullen het voorgestelde menu aanpassen aan de periode van het jaar en de plaatselijke vis- en schaaldiersoorten. De deelnemers kunnen verwijzen naar de EU-regels ter bestrijding van illegale visserij https://ec.europa.eu/fisheries/cfp/illegal_fishing_en en naar één van de nationale viswijzers voorgesteld door het WWF https://wwf.panda.org/act/live_green/out_shopping/seafood_guides/

Als de training niet plaatsvindt in een kustgebied kan de begeleider dezelfde activiteit voorstellen voor een geselecteerde kust in het land of in Europa.

*"greenwashing" is het claimen van een milieuvriendelijk of duurzaam beleid, voornamelijk voor marketingdoeleinden zonder een echt duurzaam engagement. Bijv. de mededelingen in hotelkamers waarin de gasten wordt gevraagd hun handdoeken opnieuw te gebruiken om het milieu te sparen, verminderen de waskosten van het hotel maar geven niet noodzakelijk blijk van een milieubewuste benadering.